Zabawy ćwiczące słuch fonologiczny i melodię

Słuch fonologiczny jest związany ze słuchem muzycznym. Usprawnienie słuchu fonologicznego uwrażliwia dziecko na piękno mowy. Ćwiczenia te podwyższają wyrazistość wypowiedzi i ich barwę. Ćwiczenie słuchu fonologicznego jest bezwarunkowo konieczne u dzieci głuchych i niedosłyszących. Pomocne jest także dla dzieci z wadami i zaburzeniami mowy oraz stymulujące dla dzieci prawidłowo się rozwijających.

Cechy fonologiczne mowy to: iloczas, tempo, akcent, intonacja.

Ćwiczenie iloczasu

Ćwiczenia te polegają na różnicowaniu czasu trwania dźwięków mowy.

• Długie i krótkie wymawianie samogłosek ustnych: a, o, u, e, i, y.
  (wprowadzić schematy i ilustracje z pomocy logopedycznej J. Falany-Kozłowskiej "Układamy wzorce wymowy"). Prosimy dziecko o określenie czasu brzmienia danej samogłoski w umowny sposób ( długa , krótka ) np. przez wskazanie długiej lub krótkiej kreseczki zapisanej na kartce. Następnie dziecko samo odtwarza długość usłyszanej samogłoski.

• Różnicowanie czasu trwania spółgłosek szczelinowych i półotwartych: f, w, s, z, ś, ź, sz, ż, ch, m, n. Prosimy dziecko o określenie czasu brzmienia danej spółgłoski w umowny sposób (długa , krótka) np. przez wskazanie długiej lub krótkiej kreseczki zapisanej na kartce. Następnie dziecko samo odtwarza długość usłyszanej spółgłoski (wprowadzamy schematy i obrazki głosek w oparciu o pomoc J. Falany-Kozłowskiej "Układamy wzorce wymowy")

Ćwiczenia powyższe możemy wykonywać w układach 2-3-4 i więcej głosek.

Ćwiczenia tempa wypowiedzi

Odpowiednie tempo jest ważne dla wyrazistości mowy. Czasami dzieci mówią zbyt szybko i trudno je zrozumieć. Aby zwolnić tempo wypowiedzi ćwiczymy podział wyrazów, a potem zdań na sylaby (wykorzystujemy do pracy  cegiełki logopedyczne wydawnictwa P.W. D."APEX")
Np. :
         ko-tek , pło-tek , pa-ra-sol, kra-sno-lu-dek
         Ko-tek się-dzi.
         Ko-tek się-dzi na pło-cie.
         Ma-ła O-la za-pom-nia-ła pa-ra-so-la.
         Tań-czy spie-wa ma-ły lu-dek, to jest wła-śnie kra-sno-lu-dek.

• wypowiadamy zdanie w tempie wolnym i szybkim, a dziecko klaszcze lub gra na bębnie w odpowiedni sposób. Potem dziecko próbuje powtórzyć zdanie jednocześnie klaszcząc w dłonie.

• ćwiczenie czynności mówienia w takt wykonywanych ruchów np. wypowiadamy zdanie: Pa- weł  i- dzie  po- wo- li,  albo,  Paweł biegnie szybko.  Zachęcamy dziecko do wykonywania odpowiedniego ruchu w tempie prezentowanej wypowiedzi.

• zabawa w "Ptaki w podróży"

  • lecą szybko- szybkie ruchy ramion

  • lecą wolno- wolne ruchy ramion

Zadania realizowane są na przemian, najpierw my wypowiadamy zdanie, a dziecko odtwarza tempo, potem role odwracają się.

Ćwiczenia akcentu wypowiedzi

Akcent może być

• zdaniowy

• wyrazowy

Akcent zdaniowy to akcentowanie jednego członu wypowiedzi - najważniejszego.

Ćwiczenie akcentu zdaniowego:
Historyjka o zwierzętach w lesie (potrzebne figurki zwierząt i bębenek)
Wystukać zdania  z podziałem na sylaby: Lew i-dzie , Mał- pa i-dzie. Wypowiedzieć głośno zdania akcentując wyrazy znaczące. Pracujemy z dzieckiem stosując zmianę ról.

Akcent wyrazowy

Podkreślenie jednej sylaby w wyrazie (z reguły  przedostatniej) - wypowiadamy pojedyncze wyrazy dzieląc je na sylaby. Następnie powtarzamy tę czynność z jednoczesnym klaskaniem. Głośniej wyklaskujemy sylabę akcentowaną. Prezentujemy różne układy dźwięków i dopasowujemy do nich odpowiednią etykietkę. Zadaniem dziecka jest dobranie wzoru do podanych wyrazów np. :  mle- ko (o - o)  sa- mo- lot  (o - o - o )

Ćwiczenia intonacji wypowiedzi

Aby poprawnie rozumieć wypowiedzi dziecko uczy się rozpoznawania ich przebiegu intonacyjnego tzn.  różnicowania zdań oznajmujących i pytających.
W zdaniu oznajmującym intonacja opada w jej części końcowej, wzrasta zaś  w zdaniu pytającym.
Wypowiadamy zdanie na dwa różne sposoby. "Mama idzie ?"  "Mama idzie",
Następnie wypowiadamy jedno z tych zdań i pokazujemy dziecku odpowiedni układ klocków.
Zadanie dziecka polega na układaniu klocków w zależności od linii intonacyjnej wypowiedzi.
Zdanie pytające - Mama idzie ?